از قرآن شريف استفاده مىشود كه معاد انسانها نه فقط »معاد روحانى« بلكه »معاد جسمانى« نيز هست. يعنى در روز قيامت، روح انسان در حالى كه متعلّق به جسم اوست وارد محشر مىشود و در حقيقت انسان، مركّب از روح و جسم وارد محشر خواهد شد، آنگاه اگر در زمره نيكان و پاكان باشد، وارد بهشت، و اگر در صف آلودگان و گنهكاران باشد، وارد جهنّم مىگردد.
به عبارت ديگر انسانى كه در قيامت محشور مىشود مانند همين انسان دنيايى است و همانگونه كه در اين دنيا لذّت و درد روحى و جسمى دارد در آخرت نيز چنين خواهد بود. آتش جهنّم همانطور كه جسم او را در هم مىكوبد روح او را نيز مىسوزاند:
اصول اعتقادى / معاد جسمانى
»كَلّا لَيُنْبَذَنَّ فِى الْحُطَمَةِ وَ ما اَدْراكَ مَا الْحُطَمَةُ نارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ اَلَّتى تَطَّلِعُ عَلَى الْاَفْئِدَةِ«.
] - همزه / 7 - 4. [
»چنين نيست كه مىپندارد، به زودى كه در آتشى خرد كننده پرتاب مىشود تو چه مىدانى آتش خرد كننده چيست، آتش برافروخته خدايى است، آتشى كه از دلها سر مىزند«.
و همانگونه كه در بهشت از خوردنيها و آشاميدنيها و همسران بهشتى بهرهمند است، روح او نيز از معنويّات بهشت لذّت مىبرد:
»لَهُمْ فيها فاكِهَةٌ وَ لَهُمْ ما يَدَّعُونَ سَلامٌ قَولاً مِنْ رَبٍّ رَحيمٍ«.
] - يس / 58 - 57. [
»براى آنها در بهشت (هر گونه) ميوه است و هر چه بخواهند در اختيار آنها خواهد بود از جانب پروردگار مهربان (به آنان) سلام گفته مىشود«.
خلاصه كلام اينكه معادى كه همه اديان الهى آن را قبول دارند و بيش از يك سوّم قرآن كريم درباره آن نازل شده است، »معاد جسمانى« است و بايد گفت كه معاد جسمانى، يك امر ضرورى در اسلام است و در قرآن كريم بيش از هزار آيه، معادجسمانى را با صراحت بيان كرده است. ما از باب نمونه بعضى از آن آيات را در اينجا مىآوريم:
»كُلُوا وَ اشْرَبُوا هَنيئاً بِما اَسْلَفْتُمْ فِى الْاَيَّامِ الْخالِيَةِ«.
] - حاقّه / 24. [
»بخوريد و بياشاميد گواراتان باد، در برابر اعمالى كه در ايّام گذشته انجام دادهايد«.
»وَ فاكِهَةٍ مِمَّا يَتَخَيَّروُنَ وَ لَحْمِ طَيْرٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ وَ حُورٌ عينٌ كَاَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ«.
] - واقعه / 23 - 20. [
»و ميوه از هر چه اختيار كنند و از گوشت پرنده هر چه بخواهند و همسرانى از حور العين دارند، همچون مرواريد در صدف پنهان«.
»فَالْيَومَ الَّذينَ امَنوُا مِنَ الْكُفَّارِ يَضْحَكُونَ عَلَى الْاَرائِكِ يَنْظُروُنَ«.
] - مطفّفين / 35 - 34. [
»امروز (قيامت) مؤمنان به كافران مىخندند در حالى كه بر تختهاى بهشتى نشسته (و به سرنوشت آنها) مىنگرند«.
»كُلَّما نَضِبحَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْناهُمْ جُلُوداً غَيْرَها لِيَذُوقُوا الْعَذابَ«.
] - نساء / 56. [
»هر گاه پوستهاى بدنشان بريان گردد (و بسوزد) پوستهاى ديگرى به جاى آن قرار مىدهيم تا كيفر را بچشند«.
»لَاكِلُونَ مِنْ شَجَرٍ مِنْ زَقُّومٍ فَمالِئُونَ مِنْهَا الْبُطْونَ فَشارِبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الْحَميمِ فَشارِبُونَ شُرْبَ الْهيمِ هذا نُزُلُهُمْ يَومَ الدّينِ«.
] - واقعه / 56 - 52. [
»قطعاً از درخت زقّوم مىخوريد و شكمها را از آن پر مىكنيد و روى آن از آب سوزان مىنوشيد، (مانند) شتران تشنه، اين است پذيرايى از آنها در روز قيامت«.
»اَلْيَومَ نَخْتِمُ عَلى اَفْواهِهِمْ وَ تُكَلِّمُنا اَيْديهِمْ وَ تَشْهَدُ اَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ«.
] - يس / 65. [
»امروز (قيامت) بر دهانشان مُهر مىنهيم، و دستهايشان با ما سخن مىگويند و پاهايشان كارهايى را كه انجام مىدادند، شهادت مىدهند«.
»حَتّى اِذا ما جائُوها شَهِدَ عَلَيْهِمْ سَمْعُهُمْ وَ اَبْصارُهُمْ وَ جُلُودُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ وَ قالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَيْنا قالُوا اَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذى اَنْطَقَ كُلَّ شَىْءٍ«.
] - فصّلت / 21 - 20. [
»وقتى به آن مىرسند، گوشها و چشمها و پوستهاى بدنشان به آنچه مىكردند گواهى مىدهند، آنها به پوستهاى بدنشان مىگويند چرا بر ضدّ ما گواهى داديد؟ آنها مىگويند همان خدايى كه هر موجودى را به سخن در آورده، ما را به سخن درآورد«.
»وَ قالُوا أَاِذا كُنَّا عِظاماً وَ رُفاتاً أَإِنَّا لَمَبْعَوثُونَ خَلْقاً جَديداً اَوَلَمْ يَرَوا أنَّ اللَّهَ الَّذى خَلَقَ السَّمواتِ وَ الْاَرْضَ قادِرٌ عَلى اَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ«.
] - اسراء / 99 - 98. [
»(كافران) گفتند آيا هنگامى كه ما استخوانهاى پوسيده و خاكهاى پراكنده شديم بار ديگر آفرينش تازهاى خواهيم يافت؟ آيا نمىدانند خدايى كه آسمانها و زمين را آفريده، قادر است مثل آنان (انسانها) را بيافريند«.
»وَ ضَرَبَ لَنا مَثَلاً وَ نَسِىَ خَلْقَهُ قالَ مَنْ يُحْيِى الْعِظامَ وَ هِىَ رَميمٌ قالَ يُحْييهَا الَّذى اَنْشَأَها اَوَّلَ مَرَّةٍ«.
] - يس / 79 - 78. [
»و براى ما مثالى زد و آفرينش خود را فراموش كرد، گفت: چه كسى اين استخوانها را زنده مىكند در حالى كه پوسيده است؟ بگو همان كسى آن را زنده مىكند كه نخستين بار آفريد«.
»اَيَحْسَبُ الْاِنْسانُ اَنْ لَنْ نَجْمَعَ عِظامَهُ بَلى قادِرينَ عَلى اَنْ نُسَوِّىَ بَنانَهُ«.
] - قيامت / 4 - 3. [
»آيا انسان مىپندارد كه هرگز استخوانهاى او را جمع نخواهيم كرد، آرى قادريم كه (حتّى خطوط سر) انگشتان او را موزون و مرتّب كنيم«.